Τι είναι το πεπτικό έλκος;

Το πεπτικό έλκος είναι βαθιά διάβρωση (πληγή) του βλεννογόνου που ξεπερνά το 0,5 εκ. σε διάμετρο και φτάνει μέχρι και τον υποβλεννογόνιο χιτώνα και την υποκείμενη μυϊκή στιβάδα. Αν και μπορεί να εμφανιστεί σε οποιοδήποτε σημείο της γαστρεντερικής οδού, εντοπίζονται συχνότερα στη μικρότερη καμπυλότητα (ελάσσον τόξο) του στομάχου ή στο πρώτο τμήμα του δωδεκαδακτύλου, δηλαδή του ανώτερου τμήματος του λεπτού εντέρου που ονομάζεται βολβός. Σε ορισμένες περιπτώσεις τα έλκη διαβρώνουν πλήρως το τοίχωμα του στομάχου ή του εντέρου, οδηγώντας σε μια επιπλοκή που ονομάζεται διάτρηση και απαιτεί επείγουσα χειρουργική παρέμβαση.

Το έλκος του στομάχου μπορεί να ταξινομηθεί, ανάλογα με την εντόπισή του, σε 4 τύπους:

• Τύπου Ι: Είναι ο συχνότερος τύπος. Εντοπίζεται στο έλασσον τόξο, κοντά στη γωνιαία εντομή. Συνήθως, συνυπάρχει με γαστρίτιδα του άντρου και συμβαίνει επί λοίμωξης με το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού.
• Τύπου ΙΙ: Εντοπίζεται στο σώμα του στομάχου και συχνά συνυπάρχει με δωδεκαδακτυλικό έλκος. Προκαλείται από τη στάση που δημιουργείται από την παραμόρφωση του βολβού από το συνυπάρχον δωδεκαδακτυλικό έλκος.
• Τύπου ΙΙΙ: Εντοπίζεται προπυλωρικά και οφείλεται στην αυξημένη έκκριση γαστρικού οξέος.
• Τύπου ΙV: Εντοπίζεται στο σώμα, στο θόλο ή στην καρδιακή μοίρα του στομάχου, συνυπάρχει με γαστρίτιδα και οφείλεται σε βλάβη του αμυντικού μηχανισμού του βλεννογόνου.

Η συχνότητα εμφάνισης πεπτικού έλκους στις δυτικές χώρες δεν ξεπερνά το 0,2% του πληθυσμού ετησίως, ενώ η επίπτωση στα δύο φύλα τείνει να εξισωθεί.

Αιτιολογία

Το πεπτικό έλκος προκαλείται από την επίδραση παραγόντων που προκαλούν βλάβη στον βλεννογόνο του στομάχου και του δωδεκαδακτύλου. Κύριος αιτιολογικός παράγοντας θεωρείται το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού (H. pylori), αλλά και η τακτική χρήση μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων.

Tο άγχος, το κάπνισμα, η κατανάλωση αλκοόλ, η κακή διατροφή δεν προκαλούν από μόνα τους πεπτικά έλκη, αλλά αποτελούν παράγοντες που αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισής τους. Άλλοι παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν τη χρήση κορτικοστεροειδών, κληρονομικούς παράγοντες, ορισμένες παθήσεις (όπως ο υπερπαραθυρεοειδισμός, το σύνδρομο Zollinger-Ellison και άλλων, που χαρακτηρίζονται από υπερέκκριση γαστρικού οξέος), αλλά και προηγούμενη χειρουργική επέμβαση γαστρικής παράκαμψης (bypass). Τέλος, μελέτες έχουν δείξει ότι ασθενείς με ομάδα αίματος Ο έχουν αυξημένο κίνδυνο για ανάπτυξη έλκος δωδεκαδακτύλου, ενώ ασθενείς με ομάδα αίματος Α έχουν αυξημένο κίνδυνο για ανάπτυξη έλκους στομάχου.

Συμπτώματα

Συχνά τα πεπτικά έλκη είναι ασυμπτωματικά. Ωστόσο, στους συμπτωματικούς ασθενείς προκαλούν επιγαστρικό ή οπισθοστερνικό καύσο ή πόνο, ναυτία, μετεωρισμό (φούσκωμα), μεταγευματική δυσφορία ή πρώιμο κορεσμό.

Σε πιο σοβαρές περιπτώσεις, οι ασθενείς μπορεί να εμφανίσουν επιπλοκές, όπως:

• αιμορραγία (από τη ρήξη κάποιου αγγείου) που εκδηλώνεται με είτε με τη μορφή αιματέμεσης ή με τη μορφή μέλαινας και με πιθανά σημεία και συμπτώματα υπογκαιμίας και αιμοδυναμικής αστάθειας (ταχυπαλμία, υπόταση, ταχύπνοια, ολιγουρία, ζάλη, απώλεια συνείδησης)
• διάτρηση με αποτέλεσμα την επιμόλυνση της περιτοναϊκής κοιλότητας (περιτονίτιδα)
• απόφραξη της γαστρικής εξόδου (πυλωρική στένωση)

Διάγνωση

Η διαφορική διάγνωση των πεπτικών ελκών μπορεί να απαιτήσει διάφορες εξετάσεις, καθώς το οπισθοστερνικό άλγος (πόνος) και η δυσφαγία αποτελούν συμπτώματα πολλών διαφορετικών παθήσεων, όπως μεταξύ άλλων το οξύ στεφανιαίο σύνδρομο, η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση και η χολολιθίαση.

Η διαγνωστική προσέγγιση των πεπτικών ελκών, εκτός από το ιατρικό ιστορικό και την κλινική εξέταση, περιλαμβάνει:

• Μικροβιολογικές εξετάσεις για τον εντοπισμό του ελικοβακτηριδίου H. pylori
• Γαστροσκόπηση με δυνητική λήψη δείγματος για βιοψία
• Βαριούχο γεύμα με ακτινοσκόπηση

Πώς αντιμετωπίζεται το πεπτικό έλκος;

Οι αλλαγές στον τρόπο ζωής, με διακοπή του καπνίσματος, απώλεια βάρους, ειδικά προσαρμοσμένη διατροφή και μείωση της κατανάλωσης αλκοόλ, είναι επιβεβλημένες σε ασθενείς με υποψία ή επιβεβαιωμένη νόσο. Θα πρέπει επίσης να αποφεύγεται η χρήση μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών, όπου είναι δυνατόν.

Η θεραπεία για τα πεπτικά έλκη είναι συνάρτηση της υποκείμενης αιτίας. Αν για παράδειγμα, το αίτιο είναι η παρουσία του ελικοβακτηριδίου H. pylori, τότε η νόσος αντιμετωπίζεται με στοχευμένη φαρμακευτική αγωγή.

Σε περιπτώσεις που το έλκος έχει προκαλέσει εκτεταμένη βλάβη στο στόμαχο ή το δωδεκαδάκτυλο, τότε ενδέχεται να απαιτείται χειρουργική αντιμετώπιση. Η χειρουργική επέμβαση εκλογής είναι η υφολική γαστρεκτομή, η οποία αφορά στην αφαίρεση του πάσχοντος τμήματος του στομάχου.

Ανάλογα με τις ενδείξεις εκάστου ασθενούς, η γαστρεκτομή μπορεί να εκτελεστεί με συμβατικό, ανοικτό χειρουργείο, ή με ελάχιστα επεμβατικές μεθόδους, όπως η λαπαροσκοπική και η ρομποτική χειρουργική.

Η λαπαροσκοπική γαστρεκτομή έχει σημαντικά πλεονεκτήματα, όπως είναι η ελάχιστη απώλεια αίματος που περιορίζει την ανάγκη για μεταγγίσεις, ο μικρότερος μετεγχειρητικός πόνος, η συντομότερη νοσηλεία, η ταχύτερη ανάρρωση και επιστροφή στις καθημερινές δραστηριότητες.

Η ρομποτική γαστρεκτομή απογειώνει τις δυνατότητες της αντίστοιχης λαπαροσκοπικής μεθόδου με την υποβοήθηση υπερσύγχρονου ρομποτικού χειρουργικού συστήματος, που επιτρέπει ασύγκριτη ακρίβεια, ευελιξία και σταθερότητα κινήσεων. Ο χειρουργός, μέσω μιας ειδικής κονσόλας υπολογιστή, ελέγχει και πλοηγεί τους ρομποτικούς βραχίονες. Η κονσόλα περιλαμβάνει μια οθόνη στην οποία προβάλλεται το χειρουργικό πεδίο σε μεγάλη ψηφιακή μεγέθυνση και τρισδιάστατη απεικόνιση, δίνοντας στον εξειδικευμένο χειρουργό που τη χειρίζεται την αίσθηση ότι βρίσκεται μέσα στο σώμα του ασθενούς!

Όσον αφορά στα έλκη δωδεκαδακτύλου, η χειρουργική θεραπεία εκλογής είναι η στελεχιαία βαγοτομή (η διατομή των πνευμονογαστρικών νεύρων που σταματά τη γαστρική έκκριση υδροχλωρικού οξέος από τα τοιχωματικά κύτταρα του στομάχου), η αντρεκτομή (αφαίρεση του άντρου του στομάχου που αφαιρεί τα G-κύτταρα τα οποία είναι υπεύθυνα για την απελευθέρωση γαστρίνης) και η γαστρο-εντεροαναστόμωση κατά Billroth II ή Roux-en-Y.