Τι είναι η οξεία παγκρεατίτιδα;

Η οξεία παγκρεατίτιδα εμφανίζεται όταν το πάγκρεας έχει υποστεί βλάβη, με αποτέλεσμα την απελευθέρωση των πεπτικών ενζύμων στο πάγκρεας. Αυτό προκαλεί σοβαρή φλεγμονή και νέκρωση του ιστού του παγκρέατος.
Η οξεία παγκρεατίτιδα έχει συχνότητα εμφάνισης 34 άτομα ανά 100.00 σε ετήσια βάση. Αν και συνήθως προσβάλλει άτομα μέσης ή μεγάλης ηλικίας, μπορεί να εκδηλωθεί σε οποιαδήποτε φάση της ζωής, συμπεριλαμβανομένης της παιδικής ηλικίας, όπου η συχνότητα εμφάνισης τείνει τα τελευταία χρόνια να πλησιάσει τα επίπεδα των ενηλίκων. Η νόσος επηρεάζει εξίσου άνδρες και γυναίκες.
Η μακροπρόθεσμη βλάβη που προκύπτει από την παγκρεατίτιδα είναι απρόβλεπτη, άλλοτε μικρή και βραχύβια κι άλλοτε σοβαρή, προκαλώντας συμπτώματα μεγαλύτερης διάρκειας.
Σύμφωνα με στατιστικά στις ΗΠΑ, περίπου 1 στα 4 άτομα με επεισόδιο οξείας παγκρεατίτιδας μπορεί να παρουσιάσει προβλήματα σε άλλα όργανα, όπως οι νεφροί και οι πνεύμονες, ενώ 79 στους 100 ενήλικες αναρρώνουν πλήρως και δεν έχουν ποτέ άλλο επεισόδιο.
Η οξεία παγκρεατίτιδα υποτροπιάζει στο 21% των περιπτώσεων και στο 8% εξ αυτών εξελίσσεται σε χρόνια παγκρεατίτιδα.

Τύποι οξείας παγκρεατίτιδας

Η οξεία παγκρεατίτιδα διακρίνεται στους εξής τύπους

• Διάμεση παγκρεατίτιδα, ο πιο συχνός τύπος της νόσου, ο οποίος ορίζεται από την παρουσία διογκωμένου παγκρέατος κατά την απεικόνισή του.
• Νεκρωτική παγκρεατίτιδα, η οποία αφορά στην παρουσία παγκρεατικής και/ή περιπαγκρεατικής νέκρωσης και σχετίζεται με παρατεταμένη και πιο σοβαρή πορεία της νόσου.

Ανάλογα με τη σοβαρότητά της, η οξεία παγκρεατίτιδα μπορεί επίσης να ταξινομηθεί ως:

• Ήπια
• Μέτριας βαρύτητας
• Σοβαρή

Στην ήπια οξεία παγκρεατίτιδα, η φλεγμονή περιορίζεται στο πάγκρεας και στη στενή περιφέρεια αυτού, δίχως οι ασθενείς να έχουν ανεπάρκεια οργάνων, συστηματικές ή τοπικές επιπλοκές, ενώ σπανίως μπορεί να προκληθεί θάνατος.
Στη μέτριας βαρύτητας οξεία παγκρεατίτιδα, οι ασθενείς έχουν τοπικές ή συστηματικές επιπλοκές με καθόλου ή παροδική ανεπάρκεια οργάνων, η οποία επιλύεται εντός 48 ωρών.
Κατά τη σοβαρή οξεία παγκρεατίτιδα, υπάρχει επίμονη ανεπάρκεια οργάνων με μία ή περισσότερες τοπικές επιπλοκές. Σε αυτό το στάδιο, η νόσος έχει ποσοστό θνησιμότητας άνω του 30%.

Τι προκαλεί οξεία παγκρεατίτιδα;

Η λιθίαση (πέτρες στη χολή) και η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ είναι οι κύριες αιτίες οξείας παγκρεατίτιδας, αντιπροσωπεύοντας πάνω από το 70% των περιστατικών.
Άλλες αιτίες περιλαμβάνουν διάφορες γενετικές μεταλλάξεις που προδιαθέτουν για παγκρεατίτιδα.
Τέλος, η οξεία παγκρεατίτιδα είναι μια επιπλοκή που αναπτύσσεται μετά από ενδοσκοπική παλίνδρομη χολαγγειοπαγκρεατογραφία (ERCP) περίπου στο 5% των ασθενών.

Ποιες είναι οι επιπλοκές της οξείας παγκρεατίτιδας;

Οι επιπλοκές της οξείας παγκρεατίτιδας μπορούν να κατηγοριοποιηθούν ως

• Τοπικές: Συλλογές παγκρεατικού και περιπαγκρεατικού υγρού, θρόμβωση σπληνικής φλέβας, σχηματισμός ψευδοανευρύσματος και δυσλειτουργία γαστρικής εξόδου
• Συστημικές: Οξεία ανεπάρκεια ενός ή πολλαπλών οργάνων (π.χ. καρδιαγγειακή ή/και αναπνευστική ανεπάρκεια, οξεία νεφρική βλάβη). Ο κίνδυνος είναι αυξημένος σε ασθενείς με υποκείμενες συννοσηρότητες και/ή σύνδρομο επίμονης συστηματικής φλεγμονώδους απόκρισης (SIRS).

Ποια είναι τα συμπτώματα της οξείας παγκρεατίτιδας;

Ένα οξύ επεισόδιο παγκρεατίτιδας προκαλεί σταθερό άλγος στην άνω κοιλία, το οποίο συχνά ακτινοβολεί μέχρι την πλάτη. Ο πόνος συνήθως εκδηλώνεται αιφνιδίως αν η παγκρεατίτιδα οφείλεται στην παρουσία χολολίθων, ενώ έχει πιο σταδιακή επιδείνωση αν η νόσος έχει ως αιτία την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ.
Άλλα συμπτώματα περιλαμβάνουν ναυτία, έμετο και προοδευτικά πυρετό. Ο ασθενής τείνει να φαίνεται έντονα άρρωστος και ιδρωμένος, με αυξημένο παλμό, ρηχή και γρήγορη αναπνοή και σημαντική ορθοστατική υπόταση.

Πώς γίνεται η διάγνωση της οξείας παγκρεατίτιδας;

Η διάγνωση της οξείας παγκρεατίτιδας βασίζεται τόσο σε αιματολογικό όσο κι απεικονιστικό έλεγχο.
H μέτρηση παγκρεατικών ενζύμων στο αίμα, καθώς και εξετάσεις ηπατικής και νεφρικής λειτουργίας αποτελούν μια πρώτη ένδειξη της νόσου.
Απεικονιστικές εξετάσεις, όπως μαγνητική και αξονική τομογραφία, επιβεβαιώνουν τη βλάβη στο πάγκρεας και καταδεικνύουν την έκταση κι άλλα χαρακτηριστικά της, επιτρέποντας την εκτίμησή της σοβαρότητας της νόσου.
Επιπλέον, επί υποψίας οξείας παγκρεατίτιδας οι ασθενείς ελέγχονται υπερηχογραφικά για πιθανή παρουσία χολολίθων, καθώς η λιθίαση είναι η πλέον κοινή αιτία της νόσου.

Πώς αντιμετωπίζεται η οξεία παγκρεατίτιδα;

Η κατάλληλη αντιμετώπιση της οξείας παγκρεατίτιδας απαιτεί πολυήμερη νοσηλεία σε οργανωμένη κλινική με πρώτο στόχο τη σταθεροποίηση του ασθενούς, την υποχώρηση της φλεγμονής και τη βελτίωση των συμπτωμάτων.
Αυτό επιτυγχάνεται μέσω ενός συνδυασμού φαρμακευτικής αγωγής, ενδοφλέβιας χορήγησης υγρών, ελεγχόμενης διατροφής και -σε πιο σοβαρές περιπτώσεις- λήψης συμπληρωματικών πεπτικών ενζύμων.
Μετά την υποχώρηση της φλεγμονής, η θεραπεία εστιάζεται στην αντιμετώπιση της υποκείμενης αιτίας της παγκρεατίτιδας.
Εφόσον η νόσος οφείλεται σε χολολιθίαση, τότε το θεραπευτικό πλάνο περιλαμβάνει τη χειρουργική αφαίρεση της χοληδόχου κύστης (χολοκυστεκτομή).
Για περισσότερες πληροφορίες αναφορικά με τη χολοκυστεκτομή, ανατρέξτε στην ενότητα Χολολιθίαση (Link με την ενότητα Χολολιθίαση).

Ποια είναι η πρόγνωση της οξείας παγκρεατίτιδας;

Οι ασθενείς με παγκρεατίτιδα συνήθως νοσηλεύονται για 5 έως 10 ημέρες. Εάν η παγκρεατίτιδα είναι σοβαρή και αναπτυχθούν επιπλοκές, η νοσηλεία μπορεί να έχει διάρκεια μηνών.
Σε περίπτωση εμφάνισης επιπλοκών γύρω από το πάγκρεας, όπως συλλογές υγρού ή κύστεις, η ανάρρωση μπορεί να διαρκέσει περισσότερο και να απαιτηθεί περαιτέρω θεραπεία.
Οι περισσότεροι ασθενείς επιτυγχάνουν πλήρη ανάρρωση, ωστόσο ορισμένοι εξ αυτών θα βιώνουν επαναλαμβανόμενα επεισόδια, ενώ ένας μικρότερος αριθμός καταλήγει με επίμονη ή χρόνια παγκρεατίτιδα.
Τέλος, περίπου 1 στους 5 ενήλικες με σοβαρή οξεία παγκρεατίτιδα αναπτύσσει διαβήτη στο μέλλον.