Καρκίνος του Παγκρέατος
Το πάγκρεας είναι ένα όργανο το οποίο εντοπίζεται στην κοιλιακή χώρα (στο οπισθοπεριτοναϊκό χώρο), μπροστά από τη σπονδυλική στήλη, περίπου στο ύψος του 1ου οσφυϊκού σπονδύλου (Ο1). Διάφορα άλλα όργανα καλύπτουν το πάγκρεας συμπεριλαμβανομένου του στομάχου, του παχέος εντέρου και του σπληνός, ενώ βρίσκεται πολύ κοντά στα μεγάλα αγγεία της κοιλιάς. Ανατομικά διακρίνεται σε 3 τμήματα: την κεφαλή, το σώμα και την ουρά.
Πρόκειται για ένα σύνθετο όργανο, το οποίο αποτελείται από δύο μοίρες: την εξωκρινή μοίρα, που εκκρίνει πεπτικά ένζυμα (βοηθούν στο καταβολισμό των λιπιδίων και των πρωτεϊνών) και την ενδοκρινή μοίρα, που εκκρίνει το γλυκογόνο και την ινσουλίνη. Από τα διαφορετικά είδη κυττάρων που απαντώνται στο πάγκρεας μπορούν να προέλθουν διαφορετικοί τύποι όγκων. Το 85% των ασθενών με παγκρεατικό καρκίνο εμφανίζει έναν πολύ επιθετικό τύπο κακοήθους όγκου που ονομάζεται αδενοκαρκίνωμα παγκρέατος. Στο υπόλοιπο 15% των ασθενών εντοπίζονται άλλοι όγκοι οι οποίοι μπορεί να είναι λιγότερο επιθετικοί και ιάσιμοι. Η ακριβής διάγνωση του τύπου κάθε όγκου είναι σημαντική, γιατί η πρόγνωση και η επιβίωση εξαρτώνται άμεσα από αυτόν.
Κάθε περίπτωση είναι μοναδική
Κλείστε ένα ραντεβού άμεσα για να σας προτείνουμε τη σωστή, εξατομικευμένη θεραπεία.
Τύποι Παγκρεατικού Καρκίνου
- Αδενοκαρκίνωμα παγκρέατος
Είναι το συχνότερο είδος καρκίνου του παγκρέατος (85%) και εμφανίζεται στην εξωκρινή μοίρα (στην κεφαλή ή στον αυχένα). Αποτελεί την 4η αιτία θανάτου από καρκίνο.Η εμφάνισή του αυξάνεται αναλογικά με την ηλικία, έχοντας αυξημένη επίπτωση σε άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών, συχνότερα στους άνδρες συγκριτικά με τις γυναίκες.
Πρόκειται για μια επιθετική κακοήθεια με χαμηλά ποσοστά πενταετούς επιβίωσης, αφού μόλις το 20-30% των ασθενών έχουν χειρουργικώς εξαιρέσιμη μάζα τη στιγμή της διάγνωσης. Η χειρουργική αφαίρεση του όγκου στις περιπτώσεις αυτές είναι η ενδεδειγμένη θεραπευτική επιλογή. Πρόκειται βέβαια για μια ιδιαίτερα εξειδικευμένη επέμβαση, η οποία πρέπει να εκτελείται από έμπειρο εξειδικευμένο Χειρουργό Ήπατος – Χοληφόρων – Παγκρέατος. Τα αποτελέσματα της χειρουργικής αυτής επέμβασης έχουν βελτιωθεί εντυπωσιακά τις τελευταίες δυο δεκαετίες, έτσι ώστε σήμερα το ποσοστό θνησιμότητας από τη συγκεκριμένη χειρουργική επέμβαση να είναι λιγότερο από 3-4% στα τριτοβάθμια κέντρα χειρουργικής Ήπατος – Παγκρέατος – Χοληφόρων.
- Άλλοι όγκοι του παγκρέατος
Το 15% των όγκων που αναπτύσσονται στο πάγκρεας δεν είναι αδενοκαρκινώματα και αρκετά συχνά έχουν πολύ καλύτερη πρόγνωση. Πολλοί ασθενείς με αυτούς τους όγκους θεραπεύονται μετά από τη χειρουργική αφαίρεση, οπότε είναι πολύ σημαντικό να τεθεί η σωστή διάγνωση και να εφαρμοστεί επιθετική θεραπεία.
Οι τύποι όγκων που βρίσκονται σε αυτήν την ομάδα είναι οι εξής:
- κυστικοί όγκοι ή νεοπλάσματα, όπως το βλεννώδες κυσταδένωμα και το ορώδες κυσταδένωμα
- νευροενδοκρινικοί όγκοι του παγκρέατος (pNETs)
- θηλώδη κυστικά νεοπλάσματα (IPMNs)
- λέμφωμα του παγκρέατος
- κυψελιδικοί όγκοι του παγκρέατος (acinar cell tumors)
- μεταστατικοί όγκοι στο πάγκρεας
Η πλειοψηφία αυτών των όγκων είναι καλοήθης, εντούτοις ακόμη και οι κακοήθεις όγκοι έχουν 5ετή επιβίωση της τάξεως του 40-80%, ανάλογα με τον τύπο του όγκου. Λαμβάνοντας υπόψη την άριστη έκβαση, η επιθετική χειρουργική θεραπεία ενδείκνυται απόλυτα για τους όγκους αυτούς. Ιδιαίτερη σημασία πρέπει να δίνεται στην προσπάθεια διατήρησης όσο το δυνατόν περισσότερου παγκρεατικού παρεγχύματος κατά την αφαίρεση των καλοήθων και προκαρκινικών όγκων, ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι ενδεχόμενες συνέπειες μιας εκτεταμένης παγκρεατεκτομής, όπως είναι ο σακχαρώδης διαβήτης και η δυσσαπορόφηση.
Κάθε περίπτωση είναι μοναδική
Κλείστε ένα ραντεβού άμεσα για να σας προτείνουμε τη σωστή, εξατομικευμένη θεραπεία.
Καρκίνος στο πάγκρεας: Παράγοντες κινδύνου
Υπάρχουν διάφοροι τροποποιήσιμοι και μη παράγοντες κινδύνου (προδιαθεσικοί παράγοντες) για την εμφάνιση του καρκίνου του παγκρέατος, οι οποίοι είναι οι ακόλουθοι:
- ηλικία(ο κίνδυνος εμφάνισης αυξάνεται με την ηλικία – γενικά εμφανίζεται πιο συχνά μεταξύ των 60 και των 80 ετών)
- κάπνισμα
- αλκοολισμός
- δίαιτα πλούσια σε κόκκινο κρέας και λιπαρά
- δίαιτα πτωχή σε κατανάλωση φρούτων και λαχανικών
- σακχαρώδης διαβήτης
- χρόνια παγκρεατίτιδα
- οικογενειακό ιστορικό
- παχυσαρκία
- γονίδια (KRAS, p53, p16, CDKN2, DPC4/Smad4, BRCA2)
- σπάνια κληρονομικά σύνδρομα[κληρονομική παγκρεατίτιδα, σύνδρομο Peutz-Jeghers, σύνδρομο οικογενούς μελανώματος και άτυπων πολλαπλών σπίλων (FAMMM), κληρονομικός μη-πολυποδιακός ορθοκολικός καρκίνος του παχέος εντέρου (HNPCC ή σύνδρομο Lynch)]
Συμπτώματα καρκίνου του παγκρέατος
Δεν είναι σπάνιο η διάγνωση του καρκίνου του παγκρέατος να καθυστερεί λόγω έλλειψης συμπτωμάτων στα αρχικά στάδια. Εξάλλου, τα συμπτώματα μπορεί να μοιάζουν με εκείνα που απαντώνται σε άλλες παθήσεις του πεπτικού συστήματος. Ανάλογα με την εντόπιση της νόσου, παρατηρείται διαφορετική συμπτωματολογία η οποία περιλαμβάνει:
- ανορεξία
- απώλεια βάρους
- ίκτερο (όταν η νόσος εμφανίζεται στην κεφαλή του παγκρέατος)
- στεατόρροια (αύξηση της απέκκρισης λίπους στα κόπρανα χαρακτηριστικό της δυσαπορρόφησης λίπους)
- κοιλιακό ή οσφυϊκό άλγος (όταν η νόσος εμφανίζεται στο σώμα ή την ουρά του παγκρέατος)
- δυσπεψία
- ναυτία
- κατάθλιψη
Διάγνωση καρκίνου του παγκρέατος
Η πρόωρη διάγνωση του παγκρεατικού καρκίνου είναι δύσκολη αφού σε μεγάλο ποσοστό οι ασθενείς είναι αρχικά ασυμπτωματικοί. Η διαφορική διάγνωση και ο ακριβής προσδιορισμός του τύπου του παγκρεατικού όγκου είναι πολύ σημαντικό να γίνονται.
Ορισμένες ενδείξεις που μπορεί να θέσουν την υποψία ύπαρξης παγκρεατικού καρκίνου είναι:
- εμφάνιση οξείας παγκρεατίτιδας
- αιφνίδια εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη σε ασθενείς χωρίς οικογενειακό ιστορικό
Στους ασθενείς που έχουν κάποια κληρονομική μετάλλαξη στα γονίδια που έχουν αναφερθεί, συνιστάται περιοδικός έλεγχος με ενδοσκοπικό υπέρηχο (EUS) για την ανίχνευση μικρών αλλοιώσεων και με μαγνητική τομογραφία (ΜRI).
Στη διαγνωστική προσέγγιση των όγκων του παγκρέατος περιλαμβάνονται:
Α. Ιστορικό – Κλινική εξέταση
Κατά τη λήψη του ιστορικού και την κλινική εξέταση μπορεί να διαπιστωθεί:
- απώλεια βάρους, που μπορεί να είναι ανεξήγητη και αρκετά εμφανής
- ίκτερος (κίτρινη όψη του δέρματος και του επιπεφυκότα των ματιών) λόγω της αύξησης των επιπέδων χολερυθρίνης στο αίμα ως αποτέλεσμα της απόφραξης του κοινού χοληδόχου πόρου από όγκο στην κεφαλή του παγκρέατος
- αποχρωματισμός κοπράνων (τα κόπρανα γίνονται ανοιχτόχρωμα)
- σκούρα ούρα (σαν κονιάκ).
Β. Απεικονιστικός έλεγχος
- υπερηχογράφημα κοιλίας: η εξέταση που διενεργείται αρχικά, όταν τίθεται η υποψία παγκρεατικού καρκίνου
- αξονική τομογραφία με χρήση σκιαγραφικού (MD-CT)
- μαγνητική τομογραφία (ΜRI)
- μαγνητική χολαγγειοπαγκρεατογραφία (MRCP)
- ενδοσκοπικός υπέρηχος (EUS)
Με τις προαναφερθείσες εξετάσεις γίνεται η ανίχνευση του παγκρεατικού καρκίνου (ή και άλλου παγκρεατικού όγκου) , αλλά και η σταδιοποίηση. Η μαγνητική χολαγγειοπαγκρεατογραφία παρέχει λεπτομερή απεικόνιση των παγκρεατικών και χοληδόχων πόρων. Γίνεται κυρίως σε ασθενείς στους οποίους δεν ανευρίσκεται σαφής μάζα με τις άλλες απεικονιστικές μεθόδους, αλλά και όταν απαιτείται για τον σχεδιασμό της χειρουργικής επέμβασης.
Γ. Εργαστηριακές εξετάσεις
Εκτός από τον συνήθη εργαστηριακό έλεγχο (γενική εξέταση αίματος, βιοχημικό έλεγχο νεφρικής και ηπατικής λειτουργίας, έλεγχο ηλεκτρολυτών, σακχάρου αίματος, πρωτεϊνών κλπ) συνιστάται και ο προσδιορισμός του καρκινικού δείκτη CA 19.9. Ο δείκτης αυτός δεν είναι ειδικός για τον καρκίνο του παγκρέατος, αλλά βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα σε ορισμένους ασθενείς με παγκρεατικό καρκίνο. Εάν είναι αυξημένος, η παρακολούθηση των επιπέδων του είναι χρήσιμη για τον έλεγχο της ανταπόκρισης στη θεραπεία.
Δ. Βιοψία
Η ιστοπαθολογική εξέταση (βιοψία) γίνεται για να επιβεβαιώσει τη διάγνωση και να δώσει περαιτέρω πληροφορίες για τα χαρακτηριστικά του όγκου. Η βιοψία είναι απαραίτητη στις περιπτώσεις που ο όγκος δεν μπορεί να αφαιρεθεί χειρουργικά ή όταν προγραμματίζεται άλλη θεραπεία πριν το χειρουργείο. Για τους ασθενείς οι οποίοι αναμένεται να υποβληθούν σε ριζική χειρουργική επέμβαση, η βιοψία δεν είναι απαραίτητη. Ωστόσο μετά το χειρουργείο θα πρέπει να γίνει ιστοπαθολογική εξέταση για την επιβεβαίωση της διάγνωσης.
Κάθε περίπτωση είναι μοναδική
Κλείστε ένα ραντεβού άμεσα για να σας προτείνουμε τη σωστή, εξατομικευμένη θεραπεία.
Σταδιοποίηση παγκρεατικού καρκίνου
Η Χειρουργική προσέγγιση του καρκίνου του παγκρέατος (αλλά και κάθε όγκου του παγκρέατος) απαιτεί την εξατομικευμένη εκτίμηση κάθε ασθενούς, η οποία θα πρέπει να γίνεται σε εξειδικευμένο κέντρο και από πεπειραμένο και εξειδικευμένο Χειρουργό ήπατος – χοληφόρων – παγκρέατος. Ο Χειρουργός και η Ογκολογική ομάδα, αξιολογώντας τον ασθενή, καλούνται να απαντήσουν στα εξής ερωτήματα:
- Πού εντοπίζεται ο όγκος στο πάγκρεας
- Ποιος είναι ο πιθανός τύπος του όγκου (αδενοκαρκίνωμα ή ένας λιγότερο επιθετικός τύπος)
- Ποια είναι η έκτασή του
- Eαν έχει επεκταθεί στους γύρω ιστούς ή σε άλλα όργανα
- Εάν είναι χειρουργικά εξαιρέσιμοςο όγκος
- Εάν είναι η λαπαροσκοπικήή η ρομποτική προσέγγιση δυνατή για τον τύπο του όγκου του ασθενούς
- Εάν ενδείκνυται η χημειοθεραπεία ή/και η ακτινοβολία
Μετά την επιβεβαίωση της διάγνωσης του καρκίνου του παγκρέατος, θα πρέπει να ακολουθήσει η σταδιοποίησή του, η οποία θα βοηθήσει να απαντηθούν όλα τα παραπάνω ερωτήματα και να σχεδιαστεί το κατάλληλο θεραπευτικό πλάνο. Με τον έλεγχο που ενδείκνυται σε κάθε περίπτωση, κάθε κακοήθης όγκος του παγκρέατος κατατάσσεται σε κάποιο από τα παρακάτω στάδια, κάτι που καθορίζει την αντιμετώπιση, την εξέλιξη και την πρόγνωση της νόσου.
Για τη σταδιοποίηση χρησιμοποιείται το σύστημα σταδιοποίησης TNM:
T: αναφέρεται στο μέγεθος του όγκου και την επέκταση του στους ιστούς γύρω από το πάγκρεας.
Ν: αναφέρεται στην ύπαρξη ή μη, διηθημένων από τον καρκίνο λεμφαδένων
M: αναφέρεται στη μεταστατική νόσο (εξάπλωση σε άλλα όργανα του σώματος)
Τα στάδια του καρκίνου του παγκρέατος
Στάδιο IA: Ο όγκος δεν έχει εξαπλωθεί έξω από το πάγκρεας, ούτε σε λεμφαδένες ή σε άλλα σημεία του σώματος και είναι μικρότερος από 2 εκατοστά σε διάμετρο.
Στάδιο IΒ: Ο όγκος είναι περιορισμένος στο πάγκρεας, αλλά είναι μεγαλύτερος από 2 εκατοστά σε διάμετρο και δεν έχει εξαπλωθεί στους λεμφαδένες ή σε άλλα σημεία του σώματος.
Στάδιο IIA: Ο όγκος έχει επεκταθεί εκτός του παγκρέατος, στο δωδεκαδάκτυλο, στον χοληδόχο πόρο ή σε άλλους ιστούς γύρω από το πάγκρεας, όχι όμως στα μεγάλα αιμοφόρα αγγεία και στα μεγάλα νεύρα. Επίσης δεν έχει επεκταθεί στους λεμφαδένες ή σε άλλα σημεία του σώματος.
Στάδιο IIΒ: Ο όγκος έχει εξαπλωθεί σε λεμφαδένες, αλλά όχι σε άλλα όργανα του σώματος, και μπορεί ή όχι να έχει επεκταθεί εκτός του παγκρέατος, στο δωδεκαδάκτυλο, στο χοληδόχο πόρο και σε άλλους ιστούς γύρω από το πάγκρεας, χωρίς διήθηση μεγάλων αιμοφόρων αγγείων και μεγάλων νεύρων.
Στάδιο III: Ο όγκος έχει επεκταθεί εκτός του παγκρέατος στα γύρω μεγάλα αιμοφόρα αγγεία ή μεγάλα νεύρα και μπορεί ή όχι να έχει εξαπλωθεί σε περιοχικούς λεμφαδένες. Δεν έχει εξαπλωθεί όμως σε άλλα σημεία του σώματος.
Στάδιο IV: Ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί σε άλλα όργανα του σώματος, δηλαδή έχει δώσει μεταστάσεις.
Θεραπεία παγκρεατικού καρκίνου
Βάσει όλων των προαναφερθέντων, οι ασθενείς με καρκίνο παγκρέατος μπορούν να χωρισθούν σε 3 ομάδες, έτσι ώστε να καθοριστεί η κατάλληλη θεραπευτική αντιμετώπιση.
Ομάδα 1: Χειρουργικά εξαιρέσιμος καρκίνος του παγκρέατος σύμφωνα με τις προεγχειρητικές εξετάσεις.
Ομάδα 2: Τοπικά προχωρημένος καρκίνος του παγκρέατος (που πιθανόν να είναι χειρουργικά εξαιρέσιμος), αλλά δεν έχει εμφανή επέκταση σε άλλα όργανα.
Ομάδα 3: Μεταστατικός καρκίνος του παγκρέατος (μη χειρουργικά εξαιρέσιμος καρκίνος του παγκρέατος).
- Στους ασθενείς της Ομάδας 1 συνιστάται άμεση χειρουργική αφαίρεση του όγκου. Ο τύπος της χειρουργικής επέμβασης που επιλέγεται, εξαρτάται από τη θέση του όγκου (κεφαλή, σώμα ή ουρά), ενώ όλοι οι ασθενείς αυτοί θα πρέπει να υποβληθούν σε χημειοθεραπεία ή/ και ακτινοβολία μετά τη χειρουργική επέμβαση.
- Στους ασθενείς της Ομάδας 2 ο καρκίνος έχει επεκταθεί έξω από το πάγκρεας και διηθεί μεγάλα αγγεία της περιοχής αποκλείοντας έτσι τη χειρουργική αφαίρεσή του. Στους ασθενείς αυτούς συστήνεται θεραπεία με χημειοθεραπεία ή/ και ακτινοβολία για τη βελτίωση της επιβίωσης. Μερικοί ασθενείς της Ομάδας 2 μπορεί να έχουν καλή απάντηση στη χημειοθεραπεία ή/και την ακτινοβολία και ο όγκος να συρρικνωθεί, επιτρέποντας έτσι σε έναν πεπειραμένο χειρουργό παγκρέατος να αφαιρέσει τον όγκο μετά το τέλος της χημειοακτινοθεραπείας.
- Στους ασθενείς της Ομάδας 3 ο όγκος έχει επεκταθεί και σε άλλα όργανα, οπότε η πρόγνωση είναι πτωχή. Συνιστάται παρηγορητική/συμπτωματική θεραπεία, κυρίως με στόχο την ανακούφιση των συμπτωμάτων και την παροχή μιας καλής ποιότητας ζωής.
Συνήθεις χειρουργικές επεμβάσεις σε καρκίνο παγκρέατος
Όπως στους περισσότερους κακοήθεις όγκους, η έγκαιρη ανίχνευση του παγκρεατικού καρκίνου είναι πολύ σημαντική. Τα ποσοστά επιβίωσης είναι υψηλότερα για τους ασθενείς με όγκους <3 εκατοστών. Η επέμβαση Whipple (μερική παγκρεατοδωδεκαδακτυλεκτομή), μια περίπλοκη χειρουργική επέμβαση που εφαρμόζεται στους όγκους της κεφαλής του παγκρέατος, προσφέρει μια από τις αποτελεσματικότερες θεραπείες για τον χειρουργήσιμο καρκίνο του παγκρέατος, αφού αποδεδειγμένα παρατείνει τη διάρκεια επιβίωσης.
Για τους ασθενείς των οποίων οι όγκοι βρίσκονται στο σώμα και την ουρά του παγκρέατος, η περιφερική παγκρεατεκτομή που συνοδεύεται από αφαίρεση και του σπληνός είναι η προτιμώμενη μορφή χειρουργικής θεραπείας.
