Πρωτοπαθής καρκίνος του ήπατος

Οι κακοήθεις όγκοι του ήπατος μπορεί να είναι πρωτοπαθείς (που αναπτύχθηκαν δηλαδή στο ήπαρ) ή μεταστατικοί (που αναπτύχθηκαν δηλαδή σε κάποιο άλλο όργανο και στη συνέχεια μετανάστευσαν στο ήπαρ).

Πρωτοπαθής, επομένως, ονομάζεται ο καρκίνος του ήπατος που προέρχεται από τα δομικά κύτταρα του οργάνου. Με τον όρο αυτό διαχωρίζονται τα κακοήθη νεοπλάσματα που αναπτύσσονται εντός του ηπατικού παρεγχύματος, από εκείνα που οφείλονται σε ηπατικές μεταστάσεις, δηλαδή σε καρκινικά κύτταρα που φτάνουν στο ήπαρ από άλλα όργανα του σώματος (η πλειοψηφία των ηπατικών μεταστάσεων προέρχονται από το παχύ έντερο).

Ανάλογα με την προέλευση των καρκινικών κυττάρων, ο πρωτοπαθής καρκίνος του ήπατος ταξινομείται ως εξής:

• Ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα (Ηπάτωμα), το οποίο προέρχεται από διαφοροποιημένα ηπατικά κύτταρα.
• Χολαγγειοκαρκίνωμα (ενδοηπατικό χολαγγειοκαρκίνωμα), το οποίο προέρχεται από τα κύτταρα που σχηματίζουν τα ενδοηπατικά χοληφόρα.
• Μικτό ηπατικοχολαγγειοκαρκίνωμα (χολαγγειοηπάτωμα), το οποίο προέρχεται από τα κύτταρα των ηπατικών κυττάρων και των ενδοηπατικών χολαγγείων.
• Αδιαφοροποίητο καρκίνωμα ήπατος, το οποίο προέρχεται από αδιαφοροποίητα ηπατικά κύτταρα.

Σπανιότεροι ιστολογικοί τύποι ηπατικού καρκίνου είναι το αγγειοσάρκωμα, αιμαγγειοσάρκωμα και το ηπατοβλάστωμα που αφορά παιδιά ηλικίας συνήθως κάτω των 4 ετών.

Ο συχνότερος πρωτοπαθής όγκος ήπατος είναι το ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα (ηπάτωμα) ακολουθούμενο από το χολαγγειοκαρκίνωμα, To ηπάτωμα εμφανίζεται συχνότερα στους άνδρες σε σχέση με τις γυναίκες σε αναλογία 4:1 και είναι ο πέμπτος σε συχνότητα καρκίνος στους άντρες και ο έβδομος στις γυναίκες. Αποτελεί δε τη δεύτερη αιτία θανάτου από καρκίνο μετά τον καρκίνο του πνεύμονα. Η πλειοψηφία των ασθενών που εμφανίζουν καρκίνο του ήπατος είναι μεταξύ 45 και 60 ετών, αλλά υπάρχουν ολοένα αυξανόμενα περιστατικά και σε νεώτερες ηλικίες.

Γενικά, η επιβίωση των ασθενών με κακοήθεις όγκους του ήπατος έχει βελτιωθεί τα τελευταία χρόνια. Εάν ο όγκος είναι ένας (μονήρης) ή περισσότεροι από έναν αλλά περιορισμένοι στην αριστερά ή στη δεξιά πλευρά του ήπατος, μπορεί με την χειρουργική εξαίρεση (ηπατεκτομή) να επιτευχθεί πενταετής επιβίωση που φθάνει εώς και 60%.

 

Ποια είναι τα αίτια εμφάνισης του καρκίνου του ήπατος;

Οι αιτιολογικοί παράγοντες που σχετίζονται με την εμφάνιση του καρκίνου του ήπατος είναι οι εξής:

• ΗπατίτιδαΒ και C. Αποτελεί την συνηθέστερη αιτία εμφάνισης του καρκίνου του ήπατος. Το 25% των ασθενών που πάσχουν από ηπατίτιδα Β και το 10% των φορέων ηπατίτιδας Β θα εμφανίσουν καρκίνο του ήπατος. Το 80% των ηπατοκυτταρικών νεοπλασιών σχετίζονται με λοίμωξη από τον ιό της ηπατίτιδας Εξάλλου, οι άνθρωποι που έχουν μολυνθεί και με τους δύο ιούς έχουν σαφώς μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης χρόνιας ηπατίτιδας, κίρρωσης και καρκίνου του ήπατος.
• Κίρρωση του ήπατος.  Ημόνιμη καταστροφή των κυττάρων του ήπατος και την αντικατάστασή τους από ουλώδη ιστό ονομάζεται κίρρωση (κύρια αίτιά της είναι ο χρόνιος αλκοολισμός και οι ηπατίτιδες B και C). Οι ασθενείς με διαγνωσμένη ηπατική κίρρωση (ανεξαρτήτως αιτιολογίας) έχουν πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου του ήπατος 65%.
• Αλκοολισμός. Η κατάχρηση οινοπνεύματος οδηγεί σε σταδιακή βλάβητου ήπατος και τελικά σε ηπατική κίρρωση.
• Αφλατοξίνες. Πρόκειται για τοξικές, καρκινογόνες ουσίες που παράγονται από μύκητες (την μούχλα) και αναπτύσσονται κυρίως σε ξηρά φρούτα, ξηρούς καρπούς, μπαχαρικά, σιτηρά και τυριά. Η κατανάλωση τέτοιων τροφών σχετίζεται άμεσα με την εμφάνιση της νόσου.
• Χρήση αναβολικών ορμονών. Τα αναβολικά σκευάσματα που χρησιμοποιούνται για την αύξηση της μυϊκής μάζας και μετά μακροχρόνια χρήση σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης ηπατοκυτταρικού καρκίνου.
• Λιπώδης διήθηση του ήπατος
• Νοσογόνος παχυσαρκία
• Σακχαρώδης διαβήτης τύπουΙΙ
• Κληρονομικές μεταβολικές ασθένειες. Οι ασθένειες αυτές μπορεί να οδηγήσουν σε κίρρωσητου ήπατος (αιμοχρωμάτωση, νόσος Wilson, ανεπάρκεια α1-αντιθρυψίνης)

Ποια είναι τα συμπτώματα του καρκίνου του ήπατος;

Τα συμπτώματα του καρκίνου του ήπατος πολλές φορές δεν εκδηλώνονται νωρίς στην πορεία της νόσου και η διάγνωση πολύ συχνά γίνεται τυχαία. Επίσης, δεν υπάρχει ειδική συμπτωματολογία.

Ο καρκίνος του ήπατος μπορεί να εκδηλωθεί με:

• επιδείνωση ήδη υπάρχουσας ηπατικής νόσου(ηπατίτιδας, κίρρωσης).
• την ανεύρεση μάζας στο ήπαρ σε υπερηχογράφημα που διενεργείταιγια άλλο λόγο (πχ χολολιθίαση)
• βύθιο πόνο ή αίσθημα βάρους στο δεξιό υποχόνδριο
• ανορεξία
• γενική αδυναμία
• αδικαιολόγητη σταδιακή απώλεια βάρους
• ίκτερο
• πυρετό

Η θεραπεία εκλογής για τον πρωτοπαθή καρκίνο του ήπατος είναι η χειρουργική αφαίρεση του ηπατικού όγκου σε υγιή όρια (ηπατεκτομή R0), η οποία όμως είναι εφικτή μόνο σε ποσοστό 25-30% των ασθενών με ηπατικό καρκίνο. Αυτό συμβαίνει διότι οι περισσότεροι ασθενείς εμφανίζουν κι άλλη βλάβη στο ήπαρ (ηπατίτιδα, ηπατική κίρρωση).

Μόλις τεθεί η διάγνωση, βάσει όλων των κλινικοεργαστηριακών δεδομένων, σχεδιάζεται το εξατομικευμένο πλάνο θεραπείας για τον κάθε ασθενή. Σε κάθε περίπτωση εξετάζονται τα ακόλουθα:

1. Λειτουργική ικανότητα του ήπατος.

Για την εκτίμηση της λειτουργικής κατάστασης του ήπατος (και συνεπώς για την πρόγνωση μετά από μια ενδεχόμενη ηπατεκτομή), χρησιμοποιείται ευρέως το σύστημα Child-Pugh. Από την αξιολόγηση αυτή φαίνεται ότι οι ασθενείς σταδίου Α μπορούν να υποβληθούν σε ηπατεκτομή (μπορεί να αφαιρεθεί ακόμη και μεγάλο τμήμα του ήπατος), ενώ οι ασθενείς σταδίου C δεν είναι υποψήφιοι για οποιασδήποτε έκτασης ηπατεκτομή.

2. Σταδιοποίηση του όγκου.

Για τη σταδιοποίηση λαμβάνονται υπόψη το μέγεθος του όγκου και η έκτασή του εντός του ηπατικού παρεγχύματος, η ανατομική σχέση της βλάβης με τις ηπατικές φλέβες και την πυλαία φλέβα, η παρουσία λεμφαδενικών ή άλλων μεταστάσεων. Κυρίως χρησιμοποιούνται το σύστηματα σταδιοποίησης TNM και το σύστημα της Βαρκελώνης.

Για να κριθεί ένας ηπατικός όγκος εξαιρέσιμος, ιδανικά θα πρέπει :

• Να εντοπίζεταισε ένα λοβό του ήπατος.
• Να μην υπάρχει θρόμβωση ή απόφραξη της πυλαίας φλέβας.
• Να απουσιάζει οποιαδήποτελεμφαδενική ή άλλη απομακρυσμένη μεταστατική εστία.

3. Βιολογική ηλικία του ασθενούς.

Η βιολογική ηλικία του ασθενούς κρίνεται από την παρουσία σοβαρής συνοσυρότητας, δηλαδή άλλων σοβαρών παθήσεων (πχ παθήσεις του αναπνευστικού ή του καρδιαγγειακού συστήματος), που ενδεχομένως θα επηρεάσουν την τελική έκβαση ή και τη διενέργεια μιας ηπατεκτομής.

Εκτός από τη χειρουργική εκτομή ενός όγκου (ηπατεκτομή) χρησιμοποιούνται και άλλες μέθοδοι για τη θεραπευτική αντιμετώπιση του καρκίνου του ήπατος, όπως η καταστροφή όγκου με ραδιοκύμματα (RFA) ή μικροκύμματα (MWA), η μέθοδος IRE – Nano-knife (Μη αναστρέψιμη ηλεκτροπόρωση), ο χημειοεμβολισμός και η συστηματική χημειοθεραπεία.

Όσων αφορά στη συστηματική χημειοθεραπεία, είναι γεγονός ότι τα θεραπευτικά της αποτελέσματα είναι πτωχά, καθώς μόνο το 15 – 20% των ασθενών με πρωτοπαθή όγκο ήπατος εμφανίζουν θετική ανταπόκριση, η οποία συνήθως είναι μικρής διάρκειας, με τα μέχρι τώρα διαθέσιμα χημειοθεραπευτικά φάρμακα.

Τι είναι η ηπατεκτομή και με ποιες μεθόδους διενεργείται;

Εξαιτίας της πολυδιάστατης λειτουργίας του, το ήπαρ είναι ευάλωτο σε πολλές παθήσεις, αρκετές εκ των οποίων μπορεί να αντιμετωπιστούν και να ιαθούν χειρουργικά.

Η συνηθέστερη χειρουργική επέμβαση που γίνεται στο ήπαρ είναι η ηπατεκτομή (δηλαδή η χειρουργική αφαίρεση τμήματος του ήπατος). Η κυριότερη ένδειξη για ηπατεκτομή είναι η παρουσία κακοήθους όγκου ήπατος.

Οι ασθενείς που είναι υποψήφιοι για ηπατεκτομή αξιολογούνται από ειδική ομάδα πολλαπλών ιατρικών ειδικοτήτων ώστε να ελεχθεί η έκταση, η εντόπιση και η εξαιρεσιμότητα της νόσου (απουσία εξωηπατικής νόσου) και να υπολογιστεί η λειτουργικότητα του εναπομείναντος ήπατος κατόπιν της χειρουργικής αφαίρεσης (FLR= FutureLiverRemnant). Είναι εντυπωσιακό ότι μπορεί να αφαιρεθεί έως και 75% του ήπατος (μη κιρρωτικού) χωρίς μεγάλους κινδύνους για τον ασθενή, αφού το όργανο  αναγεννάται  και φτάνει στο αρχικό το μέγεθός του (σε μη κιρρωτικούς ασθενείς) εντός 6-8 εβδομάδων.

Η συνεχής βελτίωση της τεχνολογίας και των ιατρικών μηχανημάτων, αλλά και οι μεγάλες πρόοδοι στον τομέα της Ογκολογίας και της Φαρμακολογίας, καθοδηγούν τις εξελίξεις στη Χειρουργική του Ήπατος τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Σήμερα, εκτός από την κλασσική επέμβαση ανοικτής ηπατεκτομής, εφαρμόζονται με επιτυχία και ασφάλεια ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές (λαπαροσκοπική και ρομποτική ηπατεκτομή) σε Ειδικά Κέντρα Χειρουργικής Ήπατος και από εξειδικευμένους Χειρουργούς Ήπατος, με όλα τα πλεονεκτήματα των τεχνικών αυτών αλλά και χωρίς να παραβιάζεται καμία ογκολογική αρχή.

Η απόφαση για το είδος της χειρουργικής προσέγγισης λαμβάνεται κατόπιν προσεκτικής προεγχειρητικής απεικόνισης (CT, MRIκ.τ.λ) και εξατομικευμένης προσέγγισης του ασθενούς από την ομάδα Ειδικών, όπως έχει ήδη αναφερθεί.

Ανοιχτή ηπατεκτομή

Πρόκειται για μια χειρουργική επέμβαση διάρκειας 3- 5 ωρών, κατά την οποία η αφαίρεση του πάσχοντος τμήματος ήπατος γίνεται μέσω τομής στο δέρμα. Η μέση διάρκεια παραμονής στο νοσοκομείο είναι 5-10 ημέρες, ενώ η πλήρης αποκατάσταση επέρχεται εντός 5-6 βδομάδων.

Λαπαροσκοπική ηπατεκτομή

Eίναι μια ελάχιστα επεμβατική τεχνική, η οποία διενεργείται με την εισαγωγή κάμερας και ειδικών εργαλείων στην περιοχή της κοιλιάς μέσω πολύ μικρών τομών των 5 ή 10 χιλιοστών. Εφαρμόζεται σε ασθενείς με όγκους ήπατος που πληρούν ορισμένες προϋποθέσεις (λαμβάνονται υπόψη ο αριθμός εστιών, το μέγεθος και η εντόπιση αυτών) και θεωρείται εξίσου αποτελεσματική και ασφαλής με την ανοικτή ηπατεκτομή, υπό την προϋπόθεση ότι εκτελείται από εξειδικευμένο Χειρουργό Ήπατος, σε ειδικό κέντρο που διαθέτει τον κατάλληλο εξοπλισμό.

Η λαπαροσκοπική ηπατεκτομή έχει σημαντικά πλεονεκτήματα έναντι της ανοικτής ηπατεκτομής (τόσο για τον ασθενή όσο και για τον εξειδικευμένο Χειρουργό), όπως:

• Μικρότερο χειρουργικό τραύμα
• Λιγότερος μετεγχειρητικός πόνος
• Μικρότερη απώλεια αίματος διεγχειρητικά(αποφυγή μεταγγίσεων)
• Λιγότερες μετεγχειρητικές επιπλοκές
• Μικρότερη παραμονή στο νοσοκομείο
• Ταχύτερη ανάρρωση και επάνοδος στην καθημερινότητα
• Εικόνα υψηλής ευκρίνειας (camera) και δυνατότητα μεγέθυνσης της εικόνας

Ρομποτική ηπατεκτομή

Πρόκειται για την επιτομή της Χειρουργικής Ήπατος και των διαθέσιμων τεχνολογιών για τη χειρουργική αντιμετώπιση των παθήσεων του ήπατος. Η ρομποτική πλατφόρμα αποτελεί εξοπλισμό υψηλού επιπέδου, ο οποίος σε συνδυασμό με την εμπειρία της ομάδας που τον χειρίζεται, παρέχει στον ασθενή αλλά και στον εξειδικευμένο Χειρουργό πολλά πλεονεκτήματα. Σε αυτά περιλαμβάνονται:

Για τον ασθενή

• Μικρότερο χειρουργικό τραύμα
• Λιγότερος μετεγχειρητικός πόνος
• Μικρότερη απώλεια αίματος διεγχειρητικά(αποφυγή μεταγγίσεων)
• Λιγότερες μετεγχειρητικές επιπλοκές
• Μικρότερη παραμονή στο νοσοκομείο
• Ταχύτερη ανάρρωση και επάνοδος στην καθημερινότητα

Για τον Εξειδικευμένο Χειρουργό

• Πολύ υψηλή ευκρίνεια, πραγματικά τρισδιάστατη (3D) εικόνα
• Πολύ μεγάλη μεγέθυνση
• Σταθερό χειρουργικό πεδίο – επιτρέπει την εκτέλεση πολύωρων επεμβάσεων
• Κινητικότητα ρομποτικών εργαλείων που προσομοιάζει αυτή των χεριών
• Υψηλή εργονομία για το Χειρουργό- μείωση κόπωσης- καλύτερη απόδοση

Ποιες είναι οι πιθανές επιπλοκές ηπατεκτομής;

Το ήπαρ είναι ένα όργανο το οποίο δέχεται μεγάλο όγκο αίματος ανά λεπτό, γι΄ αυτό και η αιμορραγία είναι μια σημαντική επιπλοκή που μπορεί να συμβεί. Σε κάποιες περιπτώσεις, πιθανόν να χρειαστεί ο ασθενής να χειρουργηθεί ξανά για τον έλεγχο της αιμορραγίας αυτής.

Άλλη λιγότερο συχνή επιπλοκή είναι η δημιουργία χοληφόρου συριγγίου, το οποίο όμως συνήθως υποχωρεί αυτόματα και δεν απαιτεί κάποιου είδους χειρουργικής παρέμβασης.

Η ηπατική ανεπάρκεια μπορεί να παρατηρηθεί μετεγχειρητικά και είναι ένας σημαντικός κίνδυνος για ασθενείς που υποβάλλονται σε εκτεταμένες ηπατεκτομές και σε ασθενείς με προϋπάρχουσα κίρρωση του ήπατος.

Οι επιπλοκές εκ του αναπνευστικού συστήματος (ατελεκτασία, πλευριτική συλλογή, λοιμώξεις αναπνευστικού ) είναι συχνές και λιγότερο επικίνδυνες γενικά για τους ασθενείς, μπορεί όμως να είναι σοβαρές για ασθενείς με χρόνια αναπνευστικά προβλήματα και καπνιστές. Οι πνευμονικές επιπλοκές είναι συνήθως αποτέλεσμα των επιπόλαιων («κοφτών») αναπνοών του ασθενή μετεγχειρητικά λόγω πόνου από τη χειρουργική τομή. Το ποσοστό των πνευμονικών επιπλοκών καθώς και της μόλυνσης (διαπύησης) του χειρουργικού τραύματος είναι μικρότερο στις ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές (λαπαροσκοπική, ρομποτική) ακριβώς λόγω του μικρότερου μεγέθους της τομής και του μικρότερου μετεγχειρητικού πόνου.

 

Ποιες άλλες χειρουργικές θεραπευτικές μέθοδοι εφαρμόζονται σε όγκους του ήπατος;

Α. Καταστροφή όγκου με ραδιοκύμματα (RFA) ή μικροκύμματα (MWA)

Η τεχνική αυτή βασίζεται στην καταστροφή των καρκινικών κυττάρων του όγκου με τη χρήση θερμικής ενέργειας που μεταφέρεται μέσω ειδικής ακίδας στο κέντρο του όγκου. Η τοποθέτηση της ακίδας μπορεί να γίνει διαδερμικά (μέσω του δέρματος) ή διεγχειρητικά (στο χειρουργείο), είτε ανοικτά είτε λαπαροσκοπικά. Τα αποτέλεσματα της τεχνικής αυτής είναι πολύ ενθαρρυντικά, αφού μπορεί να επιφέρει μέχρι και πλήρη εξαίρεση μικρών, αρχικού σταδίου κακοήθων όγκων.

Συνηθέστερα εφαρμόζεται σε περιπτώσεις μη εξαιρέσιμων πρωτοπαθών όγκων για τη μείωση του μεγέθους τους, έτσι ώστε να είναι εφικτή η χειρουργική αφαίρεσή τους σε δεύτερο στάδιο (downstaging).

Η τεχνική αυτή μπορεί επίσης να εφαρμοστεί παρηγορητικά σε ασθενείς οι οποίοι δεν είναι κατάλληλοι υποψήφιοι για οποιοδήποτε χειρουργείο (π.χ ασθενείς με σοβαρές συνοσηρότητες, πολύ μεγάλη ηλικία, εκτεταμένη νόσος κ.ά).

Β. IRE – Nano-knife (Μη αναστρέψιμη ηλεκτροπόρωση)

Η τεχνική αυτή αποτελεί μια καινοτόμο μέθοδο καταστροφής των όγκων. Χρησιμοποιεί μη θερμική ηλεκτρική ενέργεια (1,500-3,000 volts) δημιουργώντας αμέτρητους μόνιμους νανοπόρους στη μεμβράνη του κυττάρου προκειμένου να το καταστρέψει. Το nano-knife προκαλεί τον κυτταρικό θάνατο με το μηχανισμό της απόπτωσης και τελικά της νέκρωσης των καρκινικών κυττάρων.

Το μοναδικό χαρακτηριστικό της καταστροφής των όγκων με τη μέθοδο IRE, το οποίο τη διαφοροποιεί από άλλες μεθόδους καταστροφής όγκων, είναι η δυνατότητα διαφύλαξης των ζωτικών δομών εντός της ζώνης καταστροφής, αφού επηρεάζει μόνο την κυτταρική μεμβράνη και πολύ λιγότερο άλλες ιστικές δομές.

Μπορεί έτσι να χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση όγκων κοντά σε ζωτικές δομές, όπως είναι η ουρήθρα, τα νεύρα και τα αγγεία, ακόμη και αν αυτά διηθούνται από τον όγκο.

 

Προληπτικός έλεγχος για την πρώιμη διάγνωση του καρκίνου του ήπατος

Καθώς οι περισσότεροι ασθενείς με καρκίνο του ήπατος στο αρχικό του στάδιο μπορεί να μην εμφανίζουν συμπτώματα, ο τακτικός έλεγχος είναι σημαντικός, ιδίως για όσους έχουν γνωστούς παράγοντες κινδύνου. Στις ομάδες υψηλού κινδύνου για την εμφάνιση καρκίνου του ήπατος ανήκουν όσοι πάσχουν από χρόνια ή ενεργό ηπατίτιδα B και C ή από κίρρωση ήπατος, όσοι κάνουν κατάχρηση αλκοόλ ή πάσχουν από αλκοολισμό και άτομα που έχουν οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του ήπατος.

Όλοι όσοι ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου που προαναφέρθηκαν, θα πρέπει να υποβάλλονται σε περιοδικό προληπτικό έλεγχο, που περιλαμβάνει τα εξής:

• κλινική εξέταση
• εξετάσεις αίματος: γενική αίματος, βιοχημικό έλεγχο της ηπατικής λειτουργίας (SGOT, SGPT, ALP, γ-GT)
• μέτρηση του καρκινικού δείκτη AFP (άλφα εμβρυική πρωτεΐνη)
• απεικονιστικό έλεγχο του ήπατος: υπέρηχο ήπατος με Doppler ( γίνεται έλεγχος του ηπατικού παρεγχύματος για την παρουσία όγκων και παρακολούθηση καλοήθων παθήσεων του ήπατος πχ κύστεων, αιμαγγειωμάτων, λιπώδους διήθησης)

Ο προληπτικός έλεγχος θα πρέπει να γίνεται ανά εξάμηνο.

Μεταστατικός καρκίνος ήπατος

Οι μεταστατικοί όγκοι του ήπατος δημιουργούνται από τη μετανάστευση καρκινικών κυττάρων από κάποιον πρωτοπαθή όγκο άλλου οργάνου και όχι από τα ηπατικά κύτταρα. Ο μεταστατικός όγκος του ήπατος είναι 20 φορές συχνότερος από τον πρωτοπαθή, αφού το ήπαρ είναι το δεύτερο σε συχνότητα όργανο στο οποίο εμφανίζονται μεταστατικές εστίες (μετά τους λεμφαδένες). Η διπλή αιμάτωση του ήπατος, από την ηπατική αρτηρία και από την πυλαία φλέβα, παίζει σημαντικό ρόλο στη συχνότητα εμφάνισης μεταστάσεων στο ηπατικό παρέγχυμα.

Οι μεταστάσεις στο ήπαρ μπορεί να προέρχονται από:

• καρκίνο του παχέος εντέρου,
• καρκίνο του πνεύμονα,
• καρκίνο του μαστού,
• κακοήθες μελάνωμα,
• καρκίνο του προστάτη,
• καρκίνο του παγκρέατος,
• καρκίνο του στομάχου,
• καρκίνο του νεφρού,
• καρκίνο του τραχήλου της μήτρας,
• νευροενδοκρινή νεοπλάσματα,
• άλλους λιγότερο συχνούς όγκους.

Αρκετά συχνά, διαγιγνώσκονται πρώτα οι μεταστάσεις και στη συνέχεια ανευρίσκεται ο πρωτοπαθής όγκος, ενώ σπάνια δεν είναι δυνατό να εντοπισθεί η πρωτοπαθής εστία και έτσι οι μεταστάσεις χαρακτηρίζονται ως «αγνώστου πρωτοπαθούς εστίας».

Όταν ένας κακοήθης όγκος έχει δώσει μεταστάσεις, τότε θεωρείται ως συστηματική νόσος με χειρότερη πρόγνωση, με εξαίρεση τον καρκίνο του παχέος εντέρου και του ορθού, όπου και η μεταστατική νόσος έχει συγκριτικά καλή πρόγνωση εάν λάβει τη σωστή τοπική, χειρουργική και συστηματική θεραπεία (ανάλογα με την περίπτωση).

Ποια είναι τα συμπτώματα των ηπατικών μεταστάσεων;

Τα συμπτώματα των ηπατικών μεταστάσεων δεν είναι ειδικά και είναι ίδια με εκείνα του πρωτοπαθούς καρκίνου του ήπατος (άλγος δεξιού υποχονδρίου, ανορεξία, αδυναμία, απώλεια βάρους, πυρετός, ίκτερος). Πολλές φορές η συμπτωματολογία που επικρατεί είναι εκείνη του πρωτοπαθούς όγκου από τον οποίο προέρχονται οι μεταστάσεις.

Ποια είναι η διαγνωστική προσέγγιση του μεταστατικού καρκίνου του ήπατος;

Η διάγνωστική προσέγγιση των ηπατικών μεταστάσεων περιλαμβάνει:

• απεικονιστικό έλεγχο (υπέρηχο ήπατο, αξονική τομογραφία, μαγνητική τομογραφία, PET-C) για τον προσδιορισμό του αριθμού και της έκτασης των ηπατικών βλαβών (αλλά και τον έλεγχο της πρωτοπαθούς εστίας και άλλων μεταστατικών εστιών)
• εξετάσεις αίματος στις οποίες διαπιστώνεται: αύξηση των λευκών αιμοσφαιρίων, αύξηση των τρανσαμινασών (SGOT, SGPT) και πιθανή αύξηση διαφόρων καρκινικών δεικτών AFP, CEA, TPA, CEA 19-9.

Θεραπευτική αντιμετώπιση των ηπατικών μεταστάσεων

Η βέλτιστη θεραπευτική αντιμετώπιση των ηπατικών μεταστάσεων είναι η χειρουργική αφαίρεση (ηπατεκτομή), η οποία όμως δεν ενδείκνυται σε όλες τις περιπτώσεις. Η χειρουργική αντιμετώπιση έχει όφελος σε ασθενείς με:

• ηπατικές μεταστάσεις που προέρχονται από καρκίνο του παχέος εντέρου
• μεταστατικές βλάβες μόνο στο ήπαρ
• μονήρη ηπατική μετάσταση από καρκίνο του νεφρού και ενδεχομένως και από άλλους καρκίνους (πχ καρκίνο μαστού, πνεύμονα, ωοθηκών)
• μεταστάσεις που προέρχονται από εντοπισμένα νευροενδοκρινή νεοπλάσματα (NETs).

Άλλες θεραπευτικές μέθοδοι που επιστρατεύονται στην αντιμετώπιση των ηπατικών μεταστάσεων (ειδικά εκείνων που προέρχονται από καρκίνο του παχέος εντέρου) είναι οι εξής:

• Συστηματική χημειοθεραπεία
• Περιοχική χημειοθεραπεία
• Προεγχειρητική (neoadjuvant) και μετεγχειρητική χημειοθεραπεία (adjuvant)
• Θερμική καταστροφή μεταστάσεων με μικροκύματα (radiofrequency ablation)
• Καταστροφή των μεταστατικών εστιών με ραδιοκύματα (microwave ablation)
• Χημειοεμβολισμός μέσω της ηπατικής αρτηρίας
• Ανοσοθεραπεία