Με την πάροδο των ετών, βασικό πυλώνα στην αντιμετώπιση της γαστοοισοφαγικής παλινδρόμησης αποτέλεσαν οι τροποποιήσεις του τρόπου ζωής και οι αναστολείς αντλίας πρωτονίων (PPIs). Ωστόσο, η φαρμακευτικά ανθεκτική ΓΟΠ γίνεται όλο και πιο συχνή, οπότε απαιτείται μια διαφορετική προσέγγιση στη διαχείρισή της.

Ποια τα κύρια αίτια της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης;

Η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση είναι πολυπαραγοντική νόσος. Τα κύρια αίτιά της είναι τα ακόλουθα:

1. Διαταραχές του τόνου του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα

Ο κατώτερος οισοφαγικός σφιγκτήρας (ΚΕΣ) αποτελείται από ένα τμήμα λείου μυός 3-4 cm που βρίσκεται στην γαστροοισοφαγική συμβολή και, μαζί με το  διάφραγμα, αποτελεί το φυσιολογικό φράγμα που εμποδίζει την παλίνδρομη κίνηση του όξινου γαστρικού περιεχομένου προς τον οισοφάγο. Σε υγιή άτομα, ο  ΚΕΣ διατηρεί μια ζώνη υψηλής πίεσης, υψηλότερη από τις ενδογαστρικές πιέσεις. Παροδική χαλάρωση του σφιγκτήρα αυτού συμβαίνει φυσιολογικά ως απάντηση στη λήψη γεύματος, ώστε να διευκολύνει τη διέλευση της τροφής προς το στομάχι. Οι ασθενείς με συμπτώματα ΓΟΠ μπορεί να εμφανίζουν συχνές παροδικές χαλαρώσεις του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα, οι οποίες δεν προκαλούνται από την κατάποση και οδηγούν στην παλινδρόμηση του γαστρικού περιεχομένου στον οισοφάγο. Ο ακριβής μηχανισμός των επεισοδίων παροδικής χαλάρωσης είναι άγνωστος, αλλά ευθύνονται για το 48-73% των συμπτωμάτων της ΓΟΠ. Ο τόνος του κατώτερου οισοφαγικού σφικτήρα επηρεάζεται από παράγοντες όπως η χρήση αλκοόλ, το κάπνισμα, η κατανάλωση καφεΐνης, η εγκυμοσύνη και ορισμένα φάρμακα όπως τα νιτρώδη και οι αναστολείς διαύλων ασβεστίου.

 

2. Διαφραγματοκήλη

Η ύπαρξη διαφραγματοκήλης συνδέεται συχνά με τη ΓΟΠ και μπορεί να υπάρχει ανεξάρτητα χωρίς να προκαλεί συμπτώματα. Παρ’ όλα αυτά, η παρουσία μιας διαφραγματοκήλης παίζει σημαντικό ρόλο στην παθογένεια της ΓΟΠ, καθώς παρεμποδίζει τη σωστή λειτουργία του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα. Έγκυρες μελέτες έχουν αναδείξει την παρουσία διαφραγματοκήλης στο 94% των ασθενών με οισοφαγίτιδα λόγω γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης. Οι ασθενείς με ευμεγέθεις διαφραγματοκήλες εμφανίζουν περισσότερα επεισόδια παλινδρόμησης, ενώ και η βαρύτητα της προκαλούμενης οισοφαγίτιδας είναι επίσης μεγαλύτερη.

 

3. Μειωμένη άμυνα του βλεννογόνου του οισοφάγου στην παλινδρόμηση γαστρικού περιεχομένου

Ο βλεννογόνος του οισοφάγου περιλαμβάνει διάφορα δομικά και λειτουργικά στοιχεία, που λειτουργούν ως ένας προστατευτικός αμυντικός φραγμός. Αυτός ο φραγμός μπορεί να επηρεαστεί από την παρατεταμένη έκθεση στο υγρό που παλινδρομεί προς τον οισοφάγο, το οποίο αποτελείται τόσο από όξινο γαστρικό περιεχόμενο (υδροχλωρικό οξύ και πεψίνη) όσο και από αλκαλικό δωδεκαδακτυλικό περιεχόμενο (χολικά άλατα και παγκρεατικά ένζυμα) οδηγώντας σε βλάβη του βλεννογόνου.

 

4. Διαταραχές του περισταλτισμού του οισοφάγου

Φυσιολογικά, το όξινο γαστρικό περιεχόμενο που φτάνει στον οισοφάγο απομακρύνεται με τις συχνές περισταλτικές του κινήσεις και εξουδετερώνεται από τα ένζυμα του σάλιου. Μελέτες έδειξαν ότι το 21% των ασθενών με ΓΟΠ είχαν μειωμένο οισοφαγικό περισταλτισμό, ο οποίος οδηγεί σε μειωμένη κάθαρση του περιεχομένου της γαστρικής παλινδρόμησης με αποτέλεσμα σοβαρά συμπτώματα παλινδρόμησης και βλάβη του βλεννογόνου.

 

1. Συντηρητική αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης ξεκινά με την τροποποίηση ορισμένων διατροφικών και άλλων καθημερινών συνηθειών, αλλά και με αλλαγές στον τρόπο ζωής.

Συγκεκριμένα συστήνονται τα ακόλουθα:

• αποφυγή τροφών που επιδεινώνουν την παλινδρόμηση, όπως τα λιπαρά και τηγανητά φαγητά, η σάλτσα ντομάτας, η σοκολάτα, ο χυμός πορτοκαλιού, το αγελαδινό γάλα, η μέντα, το αλκοόλ, το σκόρδο και το κρεμμύδι, ο καφές, τα τσάι, τα πικάντικα και τα καρυκεύματα
• μικρά και συχνά γεύματα, ώστε να αποφεύγεται η διάταση του στομάχου
• κατάκλιση τουλάχιστον 30 λεπτά μετά το γεύμα
• ανύψωση του κεφαλιού κατά τον ύπνο
• μικρά γεύματα πριν τον βραδινό ύπνο, ώστε να έχει αδειάσει το στομάχι πριν την κατάκλιση
• απώλεια βάρους
• διακοπή καπνίσματος
• έλεγχος και περιορισμός του άγχους
• αποφυγή στενών ρούχων στην περιοχή της μέσης

2. Φαρμακευτική αγωγή

Εάν τα συμπτώματα της παλινδρόμησης δεν ελέγχονται  παρά τις αλλαγές στον τρόπο ζωής και στη διατροφή, απαιτείται η χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής που στοχεύει στην εξουδετέρωση καθώς και στη μείωση της ποσότητας των οξέων που παράγονται στο στομάχι.

Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται είναι τα απλά αντιόξινα, οι αναστολείς υποδοχέων ισταμίνης (H2Blockers) και οι αναστολείς αντλίας πρωτονίων (Proton Pump Inhibitors – PPIs).

 

3. Χειρουργική θεραπεία

Παρά την ευρεία χρήση της φαρμακευτικής αγωγής για την αντιμετώπιση της νόσου αυτής, υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες ενδείκνυται η χειρουργική αντιμετώπισή της. Τέτοιες περιπτώσεις είναι:

• νόσος και συμπτώματα που δεν υποχωρούν παρά τη λήψη φαρμακευτικής αγωγής
• περιπτώσεις με ενδοσκοπικά έντονη οισοφαγίτιδα
• περιπτώσεις δημιουργίας στενώσεων του οισοφάγου ως επιπλοκή της νόσου.

Η χειρουργική επέμβαση που εφαρμόζεται σε αυτές τις περιπτώσεις είναι η θολοπλαστική κατά την οποία το άνω τμήμα του στομάχου (ο θόλος) ελευθερώνεται και περιτυλίγεται γύρω από τον κατώτερο οισοφάγο ώστε να δημιουργηθεί μια νέα «βαλβίδα» που θα εμποδίζει την παλινδρόμηση των γαστρικών υγρών (Βλέπε σχετικές εικόνες). Η επέμβαση αυτή μπορεί να εκτελεστεί με ελάχιστα επεμβατικές χειρουργικές μεθόδους (λαπαροσκοπικά) με μεγάλη ακρίβεια και ασφάλεια. Η ανάρρωση του ασθενούς είναι άμεση και με ελάχιστες μετεγχειρητικές επιπλοκές και πόνο.