Με την πάροδο της ηλικίας, η φροντίδα του εαυτού μας επιβάλλει τη διενέργεια του ενδεδειγμένου προληπτικού ελέγχου ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Σύμφωνα με τις διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες, υπάρχουν προληπτικές ιατρικές εξετάσεις οι οποίες θα πρέπει να γίνονται από άνδρες και γυναίκες μετά τα 40, τα 50 ή τα 60 έτη. Το γνωστό σε όλους μας check up, συστήνεται σε αυτές τις ηλικίες με σκοπό την ανίχνευση προβλημάτων υγείας προτού εμφανιστούν συμπτώματα ή εξελιχθούν σε σοβαρές ή απειλητικές για τη ζωή παθήσεις. Τι περιλαμβάνει όμως ο έλεγχος αυτός; Διαφοροποιείται ανάλογα με το φύλο, την ηλικία, το ιατρικό και οικογενειακό ιστορικό. Συνήθως, περιλαμβάνει τα ακόλουθα:
- Εργαστηριακές εξετάσεις
- Καρδιολογικό έλεγχο (ηλεκτροκαρδιογράφημα, τεστ κοπώσεως, Stress Echo)
- Απεικονιστικές εξετάσεις (υπερηχογράφημα άνω και κάτω κοιλίας, Triplex κοιλιακής αορτής, ακτινογραφία και αξονική τομογραφία θώρακος κλπ)
- Γαστρεντερολογικό έλεγχο (γαστροσκόπηση, κολονοσκόπηση, εξέταση ανίχνευσης αίματος στα κόπρανα)
- Μαστογραφία
- Γυναικολογικό ή Ανδρολογικό/Ουρολογικό έλεγχο
- Έλεγχο για οστεοπόρωση
- Έλεγχο για διαβήτη
- Χαρτογράφηση σπίλων
Ας δούμε τα συχνότερα και πιο απαραίτητα, ώστε να είμαστε ενημερωμένοι και να προβούμε στη διευθέτηση των ραντεβού μας χωρίς καθυστέρηση.
Προληπτικές εργαστηριακές εξετάσεις για άνδρες και γυναίκες άνω των 40 ετών
Οι εργαστηριακές εξετάσεις είναι ιδιαίτερα σημαντικές και βοηθούν τους κλινικούς ιατρούς τόσο στη διάγνωση αλλά και στη θεραπεία κάθε πάθησης. Μετά την ηλικία των 40 ετών, οι εξετάσεις που πρέπει να γίνονται σε ετήσια βάση περιλαμβάνουν τις εξής:
- Γενική αίματος
- ΤΚΕ
- Γενική ούρων
- Ουρία
- Σάκχαρο
- Ουρικό οξύ
- Χοληστερόλη
- Τριγλυκερίδια
- HDL (καλή χοληστερόλη)
- LDL (κακή χοληστερόλη)
- Τρανσαμινάσες
- γGT
- Αλκαλική φωσφατάση
- Σίδηρο ορού και φεριτίνη
Καρδιολογικός έλεγχος για άνδρες και γυναίκες άνω των 40 ετών
Η διενέργεια ηλεκτροκαρδιογραφήματος (ΗΚΓ) σε άτομα ηλικίας των 40, 50, 60 ετών, είναι πολύ σημαντική. Η περιοδικότητα της εξέτασης αυτής καθορίζεται από τον ίδιο τον καρδιολόγο εξατομικευμένα. Ανάλογα με τα ευρήματα, το ιστορικό του κάθε ατόμου, αλλά και βάσει των δραστηριοτήτων του ή των εκάστοτε ενδείξεων (αθλητισμός, χειρουργική επέμβαση κ.ά.) προσδιορίζεται η συχνότητα επαναληπτικού ελέγχου. Καλό είναι να επαναλαμβάνεται κάθε 2-3 χρόνια. Πολλές φορές, ο καρδιολόγος επιλέγει να συμπληρώσει τον προληπτικό έλεγχο με επιπλέον εξετάσεις, όπως το Τεστ κοπώσεως, η Αξονική στεφανιογραφία (μπορεί να έχει μεγαλύτερη προγνωστική αξία από τη δοκιμασία κόπωσης σε ασθενείς με υποψία στεφανιαίας νόσου) και το Stress Echo (διενεργείται επίσης και για τη διερεύνηση της ανεξήγητης δύσπνοιας σε άτομα με εύκολη κόπωση ή της δύσπνοιας σε ηρεμία). Αυτές παρέχουν σημαντικές πληροφορίες για τη λειτουργία των στεφανιαίων αρτηριών υπό συνθήκες αυξημένων αναγκών και είναι πιθανό να αναδείξουν ισχαιμία που δεν εμφανίζεται στο απλό καρδιογράφημα το οποίο γίνεται σε κατάσταση ηρεμίας.
Ακτινογραφία και αξονική τομογραφία θώρακος για άνω των 40 ετών
Η ακτινογραφία θώρακος θα πρέπει να γίνεται από την ηλικία των 40 ετών, κυρίως στους καπνιστές. Είναι μια βασική εξέταση, καθώς αποτελεί ακτινογραφία αναφοράς για σύγκριση με πιθανά μελλοντικά ευρήματα στον θώρακα. Στους βαρείς καπνιστές μετά τα 50 έτη συνιστάται η διενέργεια αξονικής τομογραφίας θώρακος. Η λεγόμενη αξονική τομογραφία χαμηλής δόσης ακτινοβολίας (LDCT) διενεργείται για την έγκαιρη ανίχνευση καρκίνου του πνεύμονα, επιτρέποντας την αναγνώριση μικρών όγκων σε πρώιμο στάδιο, όταν η θεραπεία είναι πιο αποτελεσματική. Χρησιμοποιεί χαμηλότερη δόση ακτινοβολίας (περίπου 90%) σε σύγκριση με τη συμβατική αξονική τομογραφία θώρακα, καθιστώντας την πιο ασφαλή για τους ασθενείς, ενώ παρέχει λεπτομερή απεικόνιση των πνευμόνων. Όταν η υποψία καρκίνου του πνεύμονα είναι υψηλή, συστήνονται περαιτέρω εξετάσεις, όπως η βιοψία, συνήθως υπό αξονικό τομογράφο.
Υπερηχογράφημα άνω και κάτω κοιλίας
Με το υπερηχογράφημα άνω κοιλίας μπορεί να γίνει έλεγχος του ήπατος, της χοληδόχου κύστης, των νεφρών, του παγκρέατος και του σπλήνα. Το υπερηχογράφημα κάτω κοιλίας είναι σε θέση να ανιχνεύσει καλοήθεις ή κακοήθεις όγκους των γυναικολογικών οργάνων (μήτρα, σάλπιγγες, ωοθήκες). Επαναλαμβάνεται όποτε κρίνεται απαραίτητο από τον ιατρό μας, ανάλογα με τα ευρήματα, ή κάθε 2-3 χρόνια.
Κολονοσκόπηση για άνω των 50 ετών
Ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι ο συχνότερος καρκίνος του πεπτικού συστήματος, ο τρίτος συχνότερος καρκίνος στους άνδρες και ο δεύτερος συχνότερος στις γυναίκες. Εάν ανιχνευθεί έγκαιρα με κολονοσκόπηση ή εξέταση για την ανίχνευση λανθάνουσας αιμορραγίας στα κόπρανα (FOBT), τα ποσοστά επιβίωσης είναι εξαιρετικά. Ο τακτικός προληπτικός έλεγχος ξεκινά συνήθως από την ηλικία των 45-50 ετών. Όταν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό ενδείκνυται από τα 40 έτη. Βάσει των διεθνών κατευθυντήριων οδηγιών, μια αρνητική κολονοσκόπηση θα πρέπει να επαναλαμβάνεται ανά 10ετία μέχρι τα 75 και έπειτα αναλόγως. Εάν υπάρχουν ευρήματα, ο γαστρεντερολόγος θα καθορίσει τη συχνότητα που απαιτείται.
Triplex κοιλιακής αορτής για άτομα άνω των 65 ετών
Το Triplex κοιλιακής αορτής συνιστάται στα άτομα άνω των 65 ετών με ιστορικό υπέρτασης, σακχαρώδους διαβήτη και καπνίσματος.
Γυναικολογικός έλεγχος για άνω των 40 ετών
Η επίσκεψη στον γυναικολόγο επιβάλλεται για όλες τις γυναίκες για προληπτική γυναικολογική εξέταση, αλλά και για την ανίχνευση και την αντιμετώπιση φλεγμονών, λοιμώξεων, καλοήθων και κακοήθων όγκων του κόλπου, της μήτρας και των ωοθηκών. Το Τεστ Παπανικολάου είναι η εξέταση εκλογής για την πρόληψη του καρκίνου της μήτρας. Πρέπει να ξεκινάει μαζί με τη σεξουαλική ζωή κάθε γυναίκας. Συνιστάται να επαναλαμβάνεται κάθε 2 χρόνια ανελλιπώς, εφόσον είναι αρνητικό και δεν παρουσιάζει άλλα ευρήματα που χρειάζονται επανέλεγχο νωρίτερα. Κατά την επίσκεψη στον γυναικολόγο, διενεργείται και η ψηλάφηση των μαστών για τον εντοπισμό τυχόν ογκιδίων. Οι γυναίκες άνω των 40 ετών καλό είναι να υιοθετούν την τακτική ψηλάφηση των μαστών στα πλαίσια της αυτοεξέτασής τους. Η αυτοεξέταση μαστού θα πρέπει να γίνεται μεταξύ 7ης και 12ης ημέρας του κύκλου. Μετά την εμμηνόπαυση, κάθε γυναίκα θα πρέπει να επιλέγει μια συγκεκριμένη ημερομηνία και να επαναλαμβάνει την εξέταση κάθε μήνα την ίδια ημέρα.
Μαστογραφία για άνω των 40 ετών
Στόχος της μαστογραφίας είναι η πρώιμη διάγνωση ογκιδίων ή άλλων παθήσεων του μαστού. Διεθνείς μελέτες έχουν δείξει ότι η τακτική διενέργεια μαστογραφίας μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο θανάτου από καρκίνο του μαστού, βοηθώντας στην πρώιμη διάγνωση. Βάσει των κατευθυντήριων οδηγιών της Αμερικανικής Εταιρείας Καρκίνου (ACS):
- Οι γυναίκες ηλικίας 40-44 ετών μπορούν να κάνουν μαστογραφία κάθε χρόνο, εάν το επιθυμούν.
- Οι γυναίκες ηλικίας 45-54 ετών πρέπει να κάνουν μαστογραφία κάθε χρόνο.
- Οι γυναίκες ηλικίας 55 ετών και άνω μπορούν να συνεχίσουν την ετήσια μαστογραφία ή να την πραγματοποιούν κάθε 2 χρόνια.
Στην Ελλάδα οι κατευθυντήριες οδηγίες του Υπουργείου Υγείας συνιστούν οι ασθενείς μέσου κινδύνου μετά την ηλικία των 40 χρονών να υποβάλλονται σε μαστογραφία ανά έτος, ενώ δεν καθορίζεται επίσημα ανώτερο ηλικιακό όριο. Στην Κύπρο το Υπουργείο Υγείας, στα πλαίσια του προγράμματος Πληθυσμιακού Ελέγχου Ανίχνευσης Καρκίνου του Μαστού, συνιστά να ελέγχονται όλες οι γυναίκες 45-74 ετών ετήσια ή ανάλογα με τα ευρήματα και το ιστορικό τους.
Ανδρολογική και ουρολογική εξέταση για άνω των 40 ετών
Η ανδρολογική εξέταση αποσκοπεί στην έγκαιρη διάγνωση διαφόρων δυσμορφιών, φλεγμονών και παθήσεων του γεννητικού συστήματος. Γίνεται συνήθως ακόμη και πριν την ηλικία των 40, ιδιαίτερα εάν υπάρχουν οποιαδήποτε συμπτώματα ή ιστορικό, και συνιστάται να επαναληφθεί μετά τα 50.
PSA (ειδικό προστατικό αντιγόνο) για άνω των 40 ετών
Πρόκειται για μια απλή εξέταση αίματος, η οποία γίνεται για την έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του προστάτη. Πρέπει να γίνεται κάθε χρόνο μετά τα 45. Μετά την ηλικία των 40, είναι βοηθητικό να εξετάζεται έστω μία φορά, ώστε να υπάρχει μία τιμή αναφοράς.
Έλεγχος οστεοπόρωσης για άνω των 45 ετών
Η οστεοπόρωση μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, αν και είναι πιο συνήθης στις ηλικιωμένες γυναίκες λόγω της εμμηνόπαυσης. Πρόκειται για μια πάθηση η οποία μπορεί να μείνει αδιάγνωστη έως ότου κάποιο αίτιο (π.χ. πτώση, τραυματισμός, υπερβολική καταπόνηση) προκαλέσει κάταγμα ενός οστού. Για τον λόγο αυτό, συνιστάται σε όλα τα άτομα άνω των 45 (αναλόγως και του ιστορικού) να υποβληθούν σε εξέταση μέτρησης οστικής πυκνότητας (DEXA test) για την πρόληψη της οστεοπόρωσης.
Διαγνωστικός έλεγχος για διαβήτη για άνω των 45 ετών
Η Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία συνιστά τη διενέργεια ελέγχου για διαβήτη στα άτομα άνω των 45 ετών. Όταν τα αποτελέσματα του προσυμπτωματικού ελέγχου είναι φυσιολογικά, θα πρέπει να επαναλαμβάνονται ανά 3ετία. Σε αντίθετη περίπτωση, και ανάλογα με τους εκάστοτε παράγοντες κινδύνου, ο ιατρός καθορίζει την περιοδικότητα του ελέγχου.
Χαρτογράφηση σπίλων (για άνω των 50 ετών)
Με την πάροδο της ηλικίας γινόμαστε πιο επιρρεπείς στην ανάπτυξη καρκίνου του δέρματος. Γι’ αυτό οι δερματολόγοι συνιστούν τον έλεγχο για τον καρκίνο του δέρματος από την ηλικία των 50 ετών. Τα άτομα με ανοιχτόχρωμο δέρμα, οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του δέρματος ή ιστορικό ηλιακών εγκαυμάτων στην παιδική ηλικία, ενδεχομένως να χρειάζονται έλεγχο πιο νωρίς και πιο τακτικά.
Είναι βέβαιο ότι η πρόληψη είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της διατήρησης της υγείας των ατόμων μέσης ηλικίας, αλλά και ολόκληρου του πληθυσμού. Η προληπτική φροντίδα, ειδικά μετά την ηλικία των 40 ετών, θα πρέπει να θεωρείται αναπόσπαστο κομμάτι της αυτοφροντίδας μας και της προσπάθειάς μας να διασφαλίσουμε μια καλή ποιότητα ζωής. Πολλές από τις προαναφερθείσες εξετάσεις καλύπτονται και παρέχονται από τα ασφαλιστικά μας ταμεία. Χρειάζεται απλά ενημέρωση και σωστός προγραμματισμός. Δεν υπάρχει πολυτιμότερο αγαθό από την υγεία μας! Ας μην την αφήνουμε στην τύχη!